Als het goed is heb je deel 1 van het gesprek met arbeidsmedewerker Elma gelezen. Met haar 24 jaar ervaring heeft zij natuurlijk een hoop meegemaakt. In het tweede deel verteld ze meer over haar ervaringen als arbeidsmedewerker!

Met jouw werkervaring heb je natuurlijk een hoop meegemaakt. Welke ervaring is jou het meest bijgebleven?

Dat zijn er heel veel natuurlijk. Wat mij altijd het meest bijblijft is toch wel een baby in detentie. We hebben in de vrouwengevangenis ook vrouwen die zwanger zijn. Zij bevallen dan bij verpleegkundige Rik in het gevangenisziekenhuis en daarna komen ze bij ons met de baby terug. Dan zie ik 20 vrouwen moederen over een baby. Dat vind ik heel apart en een mooie ervaring dat het kind toch bij de moeder is.

Wat ik ook heel leuk vind is de waardering die ik voor m’n werk krijg. Ik moest bijvoorbeeld een keer een vrouw begeleiden die zo dwars was als wat. Ik was haar mentor en elke dienst als ik er was ging ik weer een gesprek met haar aan. Er was altijd wat! Dan was er wat in de nachtdienst geweest en dan was ze weer kwaad, omdat de bewakers het op haar gemunt zouden hebben. Ik heb heel veel gesprekken met haar gevoerd, ook om haar rustig te krijgen. Toen ze weg ging kreeg ik van haar een heel mooi schilderijtje. Ze had die zelf geschilderd met allemaal leuke teksten erop. Ik heb dat schilderij nog steeds in huis staan. Het is fijn dat wat wij eigenlijk heel gewoon vinden, want het is ons werk, dat dat zo gewaardeerd wordt. Dat vind ik heel leuk, want het is voor hun heel speciaal.

Het zijn vaak hele kleine dingen wat voor hun heel waardevol is. Bijvoorbeeld als ze even naar huis kunnen bellen, een kaart geven zodat ze die naar huis kunnen sturen of ze even de tijd geven om de advocaat te bellen. Het zijn die simpele dingen. Ze zijn heel afhankelijk van ons. Dat vergeten mensen weleens. Ik heb ook een jongen op zaal en die moet best wel vaak z’n advocaat bellen. Zijn advocaat was alleen bereikbaar op bepaalde tijdstippen. En dan zeg ik: ‘vooruit, ga maar even naar de afdeling om te bellen en kom gelijk weer terug.’ Voor het zelfde geld maakt hij er misbruik van, dat weet ik niet, maar van de andere kant denk ik: ‘ja, dan is die toch blij dat hij weer contact met z’n advocaat heeft gehad.’ Die kleine simpele dingen, dat maakt het mooi.

En heb je ook te maken gehad met wat minder leuke ervaringen?

Wat ik aan nare ervaringen heb gehad is toch wel als iemand zelfmoord heeft gepleegd. Dat vind ik heftig. Of wanneer iemand naar de isoleercel moet, terwijl hij in een psychose zit. Dat vind ik naar. Ik heb een keer een man gehad die in een psychose zat en hij moest in een isoleercel, want hij kon echt niet op de afdeling. Die heeft gewoon een week lang de boel onder gesmeerd en toen heeft hij uiteindelijk een depot gekregen, dat is medicatie om de psychose aan te pakken. Toen ik hem daarna sprak schaamde hij zich kapot. En zo was hij ook niet hè. Het was een hele aardige en rustige man, maar door zo’n psychose veranderde hij in totaal wat anders. Dat is heftig.

Wat zielig, maar het lijkt me ook moeilijk om iemand in zo’n situatie in de isolatie te zetten.

Ja, dat is echt moeilijk. Voor ons is dat ook niet leuk. Mensen denken dat wij dat leuk vinden, maar dat is echt niet waar. We hebben bijvoorbeeld ook hele kwetsbare vrouwen bij ons zitten, die zichzelf snijden. Dat vind ik zo heftig. Dan denk ik, je bent zo’n mooie vrouw en dan ga je jezelf zitten snijden, omdat je het even niet ziet zitten en pijn hebt van binnen.

Pff heftig.. En is daar hulp voor binnen de PI?

Ja, we hebben psychologen, psychiaters en behandelcoördinatoren die daar bij helpen. Er zijn verschillende therapieën voor. Zoals tender, muziektherapie, bewegingstherapie. Alles om die mensen te helpen. Dat is er gelukkig wel.

Zitten er in Zwolle vrouwen en mannen?

Ja. We hebben een aparte mannen- en vrouwenafdeling. Op het PPC (Psychiatrisch Penitentiair Centrum) zitten mannen en vrouwen ook door elkaar.

En hoe gaat dat samen?

Gaat heel goed, gelukkig. Er zijn tot nu toe nog geen baby’s gekomen haha. Er wordt wel op geselecteerd. Zodat niet de meest beschadigde vrouwen bij mannen op de afdeling terecht komen, want daar moet je ook rekening mee houden. Ook mannen met een te hoog libido zet je daar niet bij. Dus mannen die normaal met vrouwen om kunnen gaan, die worden daar bij gezet. En tot nu toe werkt dat heel goed.

Waarom is er voor gekozen om mannen en vrouwen samen te zetten?

We zijn een PPC en als mensen daar weg gaan dan gaan ze naar een kliniek. In een kliniek zitten mannen en vrouwen ook bij elkaar. Dus alles is er op gericht om ze zo veel mogelijk aan het gewone leven en aan het buitenleven te laten wennen. Dat is de laatste jaren ook heel erg veranderd in justitieland. Eerst was het echt gericht op straffen, opsluiten en zoveel mogelijk ontnemen. Nu is het nog steeds gericht op opsluiten, maar ook het belang van laten wennen aan terugkeer in de maatschappij is belangrijk geworden.

Kwetsbare vrouwen zet je niet in een gemengde groep, maar hoe bereid je die er dan op voor dat het in een kliniek wel gaat gebeuren?

Dat heeft te maken met naar welke behandelsetting ze gaan. Ze gaan niet altijd naar zo’n kliniek. Sommige gaan ook naar TBS, maar het is wel moeilijk. Die vrouwen komen toch altijd weer mannen tegen. Dan heb ik het over vrouwen die zwaar en heftig misbruikt zijn en die moet je weer leren dat ze zichzelf daartegen kunnen wapenen.

Heel heftig hoor.. Merk jij ook een verschil in het werken tussen mannen en vrouwen?

Nou, absoluut wel! Mannen komen binnen in de ochtend en gaan eerst zitten kletsen. Ik moet hun meermaals vragen of ze nou eens aan het werk willen gaan. Vrouwen komen binnen en gaan gelijk aan het werk. Om 10 voor half 10 beginnen de mannen al over de pauze. Bij de vrouwen moet ik melden dat het pauze is, want anders werken ze gewoon door. Het liefst blijven ze op hun plek zitten met een kop koffie in de pauze of werken ze door. De mannen daarentegen gaan echt aan een aparte tafel zitten. Hen moet ik ook vertellen dat ze weer aan het werk moeten…. En ja, vrouwen hebben meer de neiging om te roddelen en achterbaks te zijn. Als iemand drie weken geleden iets heeft gedaan dan weten vrouwen zich dat over drie weken nog te herinneren, mannen hebben dat niet. Die hebben zoiets van houd je mond en daarna is het ook wel klaar.

Typisch! En om nog even terug te komen op de baby’s in detentie. Blijven die daar?

Als ik het goed heb mogen de baby’s 9 maanden op de afdeling blijven en daarna gaan ze naar de vader, andere familieleden of een pleeggezin. Dat ligt aan de situatie. In PI Ter Peel is ook een Moeder Met Kindhuis. Als de moeder aan bepaalde eisen voldoet dan kan ze tot het kindje 4 jaar is in een van die huizen wonen.

Oké, fijn dat die mogelijkheid er is. Rik had mij ook uitgelegd dat in sommige gevallen de baby direct wordt weggehaald bij de moeder. Dat lijkt me hartverscheurend…

Dat is ook hartverscheurend, maar als een moeder al meerdere kinderen heeft en al heeft laten zien dat ze er niet voor kan zorgen, omdat ze verslaafd is, een stoornis heeft of wat dan ook.. Dan is het voor zo’n kind beter dat het naar een pleeggezin gaat.

En klopt het dat sommige vrouwen ook tijdens detentie zwanger raken?

Ja, dat klopt. En dat mag ook. Het is de natuur en wij kunnen niet zeggen dat het niet mag. Ik kan daar nog wel een leuk voorval van vertellen. Dat was wel grappig. Wij hebben in 2006 geloof ik, een nieuw gebouw neergezet voor vrouwen. De BZT-kamer (bezoek zonder toezicht) zat naast de kamer van directeur. De directeur had hoog bezoek op dat moment, maar hij kon geen normaal gesprek meer voeren, omdat een van de dames zo heftig tekeer ging haha. Wij hebben haar uiteraard zitten plagen toen ze terug kwam op de afdeling. In eerste instantie schaamde ze zich, maar later kon ze er gelukkig hartelijk om lachen. En de kamer van de directeur is verplaatst naar de andere kant, want dat was niet te doen haha. Ik probeer de humor er wel in te houden.

HAHA, Hilarisch!

Ja zeker, al sprak ik laatst iemand die ook in PI Zwolle heeft gezeten en mij schijnbaar echt een verschrikkelijk mens vond. Volgens haar was ik de hel van de afdeling. Dus ik bood m’n excuses aan, want dat was natuurlijk niet de bedoeling om zo over te komen. Ik was toen ook een stuk jonger en kon mij ook niet meer herinneren hoe zij was geweest in haar gedrag. Ik weet uit ervaring dat die jonge meiden vaak gelijk dwars doen als ze binnen komen. Dan word je uitgemaakt voor bitch of wat dan ook. Je krijgt dat van mij wel gelijk terug en dat wordt natuurlijk niet altijd positief ervaren, maar vaak als ik ze later spreek zeggen ze zelf wel dat ze die benadering op dat moment wel nodig hadden. En gelukkig ook maar. Ik kan soms ook hele rake opmerkingen maken en dat valt niet altijd in goede aarde. Als mensen dan niets zeggen dan denk ik bij mezelf van ‘het zal wel goed zijn’.

Wel mooi dat je zo met elkaar in gesprek blijft!

Ja, en in het begin beoordeelde ik mensen natuurlijk meer op hun delict dan hun mens zijn, maar dat is in de jaren wel veranderd. Kijk naar iemand achter zijn of haar delict. Dat is het belangrijkste. Wij zijn er niet om mensen te veroordelen, dat doet de rechter wel. Dat geven wij ook aan de nieuwe mensen mee. Wij zijn hier niet voor om mensen in de gevangenis nog eens extra te veroordelen. Wij zijn er puur voor dat ze zich veilig voelen en voor hun eigen veiligheid, dat wordt ook vaak vergeten. Tuurlijk moeten ze zich aan de regels houden, maar wij zijn er ook wanneer er op het thuisfront iets gebeurt. Zij kunnen dan bij ons terecht om daarover te praten. Wij zijn wel het eerste aanspreekpunt.

En tuurlijk moeten wij ook dingen doen die niet leuk zijn. Denk bijvoorbeeld aan mensen die niet dagelijks piep vrij door de poort komen, omdat ze een pin hebben in hun been of arm. Die moeten elke dag gefouilleerd worden. En dat is niet leuk, maar ja dat hoort er wel bij. Dus ja! En er zijn bewaarders die niet zo menselijk zijn, die niet zo in elkaar steken, maar gelukkig zijn er heel veel die wel zo in elkaar steken en dan doe je je werk ook goed!

Dat is natuurlijk in elk werkveld, mooi gezegd. Wie weet inspireer je andere medewerkers net zo menselijk te zijn!

Er wordt echt wel op elkaar gelet, ook door de gedetineerden. Er heerst best wel een hiërarchie onder de gedetineerden. De jongeren die proberen nog weleens stoer te doen en vertonen haantjesgedrag en de oudere hebben zoiets van: ‘doe normaal, doe eens even rustig.’ Haha.

Haha, dat heb ik begrepen inderdaad. Heb jij nog iets wat je zou willen delen?

Ja! Stel dat er mensen zijn die twijfelen op bij DJI te werken, dan wil ik zeggen: het is echt super leuk werk! Heel divers, je kan alle kanten op! Je kan bij ons beginnen als complexbeveiliger en vanuit daar kan je doorgroeien naar casemanager of zelfs directeur, die voorbeelden hebben we ook al wel. Het werken met gedetineerden is echt leuk en afwisselend. En voor andere medewerkers: kijk verder dan het delict. Kijk naar iemand die erachter zit en wat hun voorgeschiedenis is. Dat wordt vaak vergeten, maar vaak heeft iemand in zijn jeugd bepaalde dingen meegemaakt. Vraag jezelf eens af hoe iemand zover is gekomen dat hij zulke fouten kan maken. Het werk is zo divers en de gedetineerden ook.

Ik heb nu een stuk of 5 Antilliaanse jongens op de zaal, hartstikke leuk! Die maken van alles mee, ik word constant ‘dushi’ genoemd, zo grappig! En anderzijds heb ik nu een jong jochie die niet zo’n zin heeft om te werken, want hij vindt het slavenarbeid. Daar ga ik dan ook weer mee in gesprek om hem te motiveren. Het is echt leuk werk!

Nou, dat was het interview met Elma. Zoals je zelf hebt kunnen lezen is Elma een energieke vrouw met een hart voor het beroep dat zij uitoefent! Ik zou zo met haar een drankje kunnen doen in de stad, dat terwijl ik dat op de bezoek in de PI nooit had kunnen bedenken. Zo zie je maar weer dat het soms goed is om de dingen vanuit verschillende perspectieven te bekijken. Ik hoop in ieder geval dat iedereen binnen het werkveld met deze intentie er voor kiest om bij DJI aan de slag te gaan. Dan kan het alleen maar beter worden!