Rik is werkzaam in de PI Haaglanden. Deze PI bestaat uit verschillende afdelingen. Er is een locatie gehuisvest ten behoeve van de Internationale Tribunalen en het Internationaal Strafhof (ICC), voor oorlogsmisdadigers. Er is een PPC (Psychiatrisch Penitentiair Centrum) voor gedetineerden met een psychische stoornis of andere psychische problematiek én hier is het Justitieel Centrum voor Somatische zorg (JCvSZ) gevestigd. Rik is werkzaam bij het JCvSZ. In de volksmond ook wel het gevangenisziekenhuis genoemd. Voor het gemak noemen we het in de rest van het artikel het ‘gevangenisziekenhuis’ (wie heeft trouwens in hemelsnaam die namen bedacht?).

Gevangeniszuster Sanne vertelde al eerder dat de basiszorg in een reguliere gevangenis plaats kan vinden en dat voor gespecialiseerde zorg een doorverwijzing moet plaats vinden naar een regulier ziekenhuis. Bij bepaalde aandoeningen worden gedetineerden naar het gevangenisziekenhuis overgeplaatst. Het gevangenisziekenhuis is een zorgcentrum voor patiënten die om somatische redenen (een lichamelijke aandoening) tijdelijk niet in een gewone PI kunnen verblijven. Je moet dan denken aan patiënten die zijn neergeschoten door de politie en moeten revalideren, mensen die in een reguliere PI verblijven, maar moeten herstellen van een hersenbloeding of iemand die een nieuwe heup nodig heeft en na een operatie extra zorg nodig heeft.

Wat helaas ook voorkomt zijn mensen met drugsgerelateerde problemen. Iemand die verslaafd is aan GHB en is opgepakt voor een winkeldiefstal kan niet verblijven in een politiecel. Een GHB’er moet namelijk om de zoveel uur GHB krijgen, omdat ze anders te snel ontgiften met in het ergste geval de dood tot gevolg. Het gevangenisziekenhuis helpt dan met afkicken. Het meest schrijnende vind ik zelf dat het ook voorkomt dat er baby’tjes geboren worden binnen de muren van Justitie. Hoe zit dat dan allemaal precies? Daar kan Rik antwoord op geven.

Rik, wat heftig. Blijft de baby bij de moeder?

Dat ligt eraan. Ik weet vaak niet waarvoor iemand bij mij gevangen zit. Ik weet ook niet wat zo’n moeder heeft gedaan. Het kan zijn dat de kinderbescherming zegt dat het baby’tje niet bij de moeder mag blijven. Dan komt zo’n moeder na de bevalling alleen bij ons terug voor de kraamzorg. Dat gebeurt wel eens, maar over het algemeen mogen de baby’tjes bij hun moeder blijven.

Hoe gaat dat dan in z’n werk?

Een zwangere vrouw komt ongeveer twee weken voor de uitgerekende datum bij ons voor de kraamzorg. Ze bevallen in het ziekenhuis in Den haag. Ze bevallen niet bij ons, omdat wij vinden dat een baby niet in gevangenschap geboren hoort te worden. Evenals de dood, want sterven hoort ook niet in de gevangenis. Als moeder en kind het na de bevalling goed maken dan komen ze bij ons. Dan regelen wij de kraamzorg. Als alles goed is gaat zo’n kindje met familie mee naar huis of ze mogen bij de moeder blijven. Er zijn gevangenissen waar een kind tot 4 jaar bij de moeder mag blijven, maar dat bepalen wij niet. Volgens mij gebeurt het ook niet vaak dat een kind tot 4 jaar bij de moeder blijft, want je wil natuurlijk niet dat een kindje opgroeit tussen de gedetineerden. In de meeste gevallen word er privé altijd wel wat geregeld.

Jeetje, wat heftig. Het klinkt te bizar om voor te stellen.

Ja, dat klopt. Het is allemaal heel moeilijk. Ik heb een keer gehad dat een baby’tje werd weggehaald bij de moeder. Ik heb zelf twee kinderen en als je dan de moeder hoort schreeuwen vanuit haar cel terwijl jeugdzorg wegloopt met dat baby’tje in de maxicosi… Dan zegt mijn hart ook: ‘Dat kan niet! Dat kindje hoort bij de moeder te zijn.’ Alleen mijn verstand zegt dan dat ze dat niet voor niets doen. Ze nemen dat kindje niet mee om de moeder te pesten, er moet iets zijn waarvoor ze het te gevaarlijk vinden om het kind bij de moeder te houden. En dat is lastig. Gelukkig kan ik daar met collega’s en mijn leidinggevende goed over praten.

Dat lijkt mij ook moeilijk. En hoe zit het eigenlijk als iemand bij jullie is afgekickt en hij gaat weer terug de weide wereld in?

Er komen weleens mensen terug, maar het grootste deel zie ik hier niet voor de tweede keer terug. Alleen dan nog weet ik niet hoe het buiten gaat. Wij hebben een casemanager hier en die begeleid die mannen en dames. De casemanager gaat kijken hoe groot het vangnet thuis is en wat we kunnen organiseren om ervoor te zorgen dat diegene niet weer deze fout begaat. Die gaan wel opzoek naar goede begeleiding thuis. Maar goed daar ga je weer: dan moet iemand ook thuis écht willen. Als iemand echt niet wil dan is het moeilijk om daar toch verandering in te brengen. Vaak is drugs voor iemand de enige houvast die ze nog hebben en als je dat dan afpakt dan stort heel de wereld in elkaar. Zo voelen mensen dat vaak. Dat is sneu. Ik zie best veel onderkant van de samenleving en dat vind ik best wel lastig. Ik ga dan altijd in gesprek, van hoe komt het dan dat je deze kant op bent gegaan? Hoe kan dat? Dan krijg je hele trieste verhalen te horen en dan kan ik me voorstellen dat de drugs je enige vriend is.

Wat triest… Hoe zit het met mensen die terminaal zijn? In mijn interview met Sanne bleek dat een rechter bepaald of een gedetineerde in zijn of haar laatste levensfase nog in detentie moet verblijven. Maak je het mee dat mensen bij jullie moeten sterven?

Ik werk hier nu 3 jaar en ik heb dat 1 keer mee gemaakt. Als mensen echt terminaal worden dan gaan wij opzoek naar een andere plek. Zoals ik al eerder zei, wij willen niet dat een kindje geboren word binnen de muren van de gevangenis, maar wij willen ook niet dat iemand overlijdt hier. Dat is natuurlijk heel eenzaam. Wij zoeken dan bijvoorbeeld naar een hospice in de buurt waar familie woont of bekende wonen. Zo kan iemand in ieder geval waardig sterven. Wij zoeken uit of het kan. Dat gaat natuurlijk via de directeur hier en daar hebben wij niet zo heel veel over te zeggen of mee te dealen.

Ik heb een verhaal geschreven over een man (moet je maar kijken op m’n Instagram) die inderdaad bij zijn zoon in de buurt kon verblijven om daar te sterven. Zijn zoon was lang niet geweest en vond het allemaal heel moeilijk. Hij kwam weleens op bezoek en dan voelde hij zich heel opgelaten, hij mocht dan op cel komen bij zijn vader (dat mag eigenlijk nooit). Alleen omdat zijn vader stervende was mocht hij op cel komen. Ik zat er af en toe bij en dan zag ik dat verdriet in de ogen van die jongen. Toen dacht ik: ‘Dat kan natuurlijk niet.’ Wij hebben toen met z’n alle voor elkaar gekregen dat die man toch bij ons weg kon en daar heeft hij nog twee weken geleefd. Zo heeft hij de tijd die hij met zijn zoon verloren had toch een beetje in kunnen halen. Zij hebben elkaar nog kunnen zien en alles wat niet gezegd is nog kunnen bespreken. Als je dan een mail van die zoon ontvangt met: ‘jongens wat fijn dat jullie dit toch hebben geregeld’ dan krijg je echt kippenvel en dan is het mooi dat je dat toch hebt kunnen doen voor iemand. Het is een van de mooiste ervaringen die mij bijstaat.

Wat fijn dat jullie dat hebben kunnen doen, maar door wie wordt die beslissing gemaakt?

Dit is een beslissing die over een heleboel verschillende schijven gaat. Als iemand niemand heeft dan houd het natuurlijk op en moet je er hier het beste van maken. Maar goed, dat heb ik pas 1 keer meegemaakt. Dat zijn moeilijke dingen, maar nieuw leven hoort bij het leven en de dood natuurlijk ook. Het blijven ethische dilemma’s. Ik vind aan de ene kant: iemand heeft een straf gekregen omdat hij iets gedaan heeft wat niet mag. Die moet je uitzitten. Alleen is dat in je laatste levensfase? Dan heeft het eigenlijk geen meerwaarde meer zo’n gevangenisstraf.. Dus dan moet je toch met elkaar gaan kijken of dit wel de plek is voor iemand.

Dat klopt. Het lijkt mij alleen zo heftig als iemand niet bij zijn geliefde kan sterven. Zoals bijvoorbeeld dat verhaal van die man die dementerend is, dan breekt m’n hart. Wat is daar nuttig aan?

Ja, dat zag je ook wel aan de reacties erop. Het is goed dat ik dit kan laten zien, dat dit ook gebeurd binnen detentie. Mensen hebben namelijk geen idee. Is dit een meerwaarde? Wij zijn druk aan het kijken of we voor deze meneer een ander plekje kunnen vinden, maar ja dat is niet zo makkelijk geregeld. Je hebt detentie, dat is de strafmaatregel, maar je hebt dus ook de menselijke kant en hoe kan je daar dan een draai aan geven dat iemand toch zijn straf kan uitzitten? Weet je, het is allemaal heel moeilijk en ik heb me voorgenomen toen ik hier ging werken dat ik me met dat soort vraagstukken niet ga bezig houden. Als ik dat doe dan wordt het heel moeilijk om mezelf los te koppelen van iets.

Dat snap ik. Ik vind het al heel mooi dat jullie een situatie zien en dan alles op alles zetten om in te grijpen. Ik zou eigenlijk niet denken dat de betrokkenheid in een gevangenis ook zo groot is.

Ik heb een zorg hart. En of diegene nou in detentie zit of niet, dat doet er niet toe. Iemand heeft mijn hulp nodig en dat geef ik. De situatie moet wel humaan zijn. Iemand moet de juiste zorg krijgen.

Zoals je hebt gelezen heeft Rik veel te vertellen over zijn vak. Om die reden is er ook een deel 2 waarin ik met hem de vooroordelen van zijn vak bespreek. Volg @notmycrime_ op Instagram om up-to-date te blijven en neem een kijkje op het account van @bajesbroederrik om hem in zijn werk te volgen!