Straffen en beschermen, dat is de nieuwe wet die is aangenomen door de Tweede Kamer waardoor er een hoop veranderd aan het huidige systeem. Zowel voor gedetineerden als voor mensen die nog een straf boven het hoofd hebben hangen. De regels omtrent VI worden strenger en verlof en re-integratie wordt minder vrijblijvend. Ik ben geen jurist, maar ik vind het voor de volledigheid wel belangrijk dat deze informatie op deze website beschikbaar is. Dus ik zal hierna in eigen woorden uitleggen wat er gaat veranderen. De complete informatie vind je op de site van de DJI of je vindt er meer over op de website van de Rijksoverheid.

De voorwaardelijke invrijheidsstelling (VI) wordt maximaal 2 jaar

Nu is het zo dat een gedetineerde na het uitzitten van twee derde van zijn straf op vrije voeten komt. Stel dat je 12 jaar moet zitten dan kom je na 8 jaar buiten. Door het maximum van 2 jaar te stellen aan de VI wordt de duur van zitten bij hogere straffen verlengt. Iemand die 12 jaar heeft gekregen komt dus pas na 10 jaar in aanmerking voor VI. Heb je een straf van 6 jaar? Dan verandert er niets. Als je vòòr de datum van inwerkingtreding wordt veroordeeld dan val je in de oude regeling. Daarnaast neemt het Openbaar Ministerie (OM) met de nieuwe wetgeving voor iedere gedetineerde een beslissing of de persoon in kwestie wel in aanmerking komt voor VI. Het gedrag van gedetineerden gaat dus zwaarder meetellen.

Verlof wordt minder vrijblijvend

Er wordt alleen verlof uitgegeven als dit bijdraagt aan een veilige terugkeer naar de samenleving. Bij het re-integratieverlof wordt meer gekeken naar het gedrag gedurende de periode van detentie, veiligheidsrisico’s en slachtofferbelangen. Goed gedrag gaat beloond worden met meer keuze in werk en recreatie-uren. Er zijn 3 vormen van re-integratie verlof:

Kortdurend: begint en eindigt op dezelfde dag, geen maximum.
Langdurend: Met minimaal 1 overnachting en maximaal 3 nachten per maand. Verlofdagen kunnen meegenomen worden naar een volgende maand, maar niet naar een volgend jaar (12 maanden). Je mag maximaal 8 aaneengesloten nachten per maand met langdurend re-integratieverlof.
Extramurale arbeid in de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA): Dit geldt voor 1/6 deel van de straf, minimaal 4 weken en maximaal 12 maanden mag gewerkt worden buiten de gevangenis.
In principe kom je eerst in aanmerking voor kortdurend verlof en faseer je door naar de BBA.

De Zeer Beperkt Beveiligde Inrichtingen (BBI en ZBBI) verdwijnen

Vanaf het moment dat de nieuwe wet in gaat kunnen gedetineerden in de laatste fase van hun detentie buiten de muren aan het werk in de ‘Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA)’. De nieuwe verlofregels gelden ook voor de BBA. Het is zoals ik het begrijp dus niet te vergelijken met het open kamp waarin je ieder weekend met verlof mocht.

Verdiensten BBA

In het informatieblad van het DJI staat beschreven dat het arbeidsloon dat je verdient bij je werkgever volledig voor de werknemer is. Wel wordt aangegeven dat een deel moet worden gebruikt voor re-integratiedoelen. Bijvoorbeeld het aflossen van schulden en boetes of het volgen van een opleiding of cursus. Het DJI zal gaan optreden als tussenpersoon. Ik ben heel benieuwd hoe dat in de praktijk gaat werken, maar het is de bedoeling dat gedetineerden nauw contact gaan hebben met hun casemanager. De casemanager zal dan ook contact gaan houden met de gemeente en meer met de familie. Het klinkt in ieder geval hoopvol dat er gewerkt gaat worden met ‘kortere lijntjes’.

Penitentiair Programma (PP)

Het Penitentiair Programma (PP) vervalt voor gedetineerden die langer dan 1 jaar straf hebben en zal slechts maximaal 2 maanden duren. Als er op 1 mei nog een strafrestant (zonder VI) van maximaal 3 jaar open hebt staan dan kan er nog wel worden deelgenomen aan het Penitentiair Programma. Als je op 1 mei 2021 een straf van langer dan 3 jaar open hebt staan dan kan je hier niet meer aan deelnemen.

Het arbeidsrecht en de arbeidsplicht vervalt

Op het moment dat de nieuwe wet in gaat is werken in de gevangenis niet meer verplicht. Je kan ervoor kiezen om je op te geven. Als je niet wil werken heeft dit wel gevolgen voor je dagprogramma. Je wordt dan in een basisprogramma gezet met minder vrijheden. Dus met andere woorden moet je gewoon werken als je wil faseren. Het voordeel is wel dat gedetineerde die arbeidsongeschikt zijn, geen ingewikkelde routes meer hoeven af te leggen om een arbeidsongeschikt verklaring te krijgen van de betreffende arts. Voor deze mensen kan het reïntegratie doel namelijk worden aangepast.

Detentie en- re-integratieplan

In de nieuwe wetgeving zullen gedetineerden vanaf dag één actief met hun re-integratie aan de slag moeten. Het is de bedoeling dat de gedetineerden daar ook meer hulp bij gaan krijgen dan dat momenteel het geval is. Ook reclassering en gemeenten hebben hier een actieve rol bij. Door de nieuwe wet wordt het makkelijker gemaakt om onderling informatie uit te wisselen.

Wat verandert er als je nu al in detentie zit?

Er verandert niks aan de VI van de huidige gevangenisstraf. De VI blijft voor diegene 1/3 deel van de straf en duurt maximaal 10 jaar. Als je op 1 mei 2021 in de ZBBI zit dan word je overgeplaatst naar de Beperkt Beveiligde Afdeling (BBA). Als je op 1 mei 2021 in een BBI zit dan wordt individueel beoordeeld of je naar het reguliere regime (gevangenis/gesloten inrichting) of naar de BBA gaat.

Wanneer gaat dit allemaal veranderen?

Wanneer de wet precies ingaat is niet helemaal duidelijk. Er wordt aangegeven dat de wet per 1 mei 2021 ingaat, maar de minister van Rechtsbescherming moet hier nog een definitief besluit overnemen. Update: inmiddels heeft de minister aangegeven dat de nieuwe wet per 1 juli 2021 werking treedt. Tot 1 juli 2021 werkt de DJI dus volgens de huidige wetgeving.

Ik heb dit artikel met uiterste zorg samengesteld en uitgewerkt maar het is natuurlijk mogelijk dat er last-minute nog het een en ander aan de wetgeving wordt aangepast of dat blijkt dat het in de praktijk er anders aan toe gaat. Houd daar dus rekening mee. Voor degene die al in detentie zitten kunnen voor vragen het beste bij hun mentor of casemanager terecht. In het geval van lopende zaken weet je advocaat het beste hoe hier mee moet worden omgegaan. Wil je op de hoogte blijven van het laatste nieuws omtrent deze regelgeving? Dan raad ik je aan de site van de DJI en de Rijksoverheid in de gaten houden. Ik ben in ieder geval zeer benieuwd naar het verloop van de uitvoering.

*Zie je iets in bovenstaande tekst wat niet meer overeenkomt met de laatste ontwikkelingen. Laat het mij weten via het contactformulier of stuur een DM via Instagram @annelyn_nmc.